Polski komiks historyczny

Nie zapomnij do nas zajrzeć – >

Komiks historyczny pełni w dziejach naszej kultury narodowej rolę szczególną. W PRL komiks startował z pozycji medium podejrzanego, kojarzonego ze zgniłym kapitalizmem. Próbowano więc zaprząc go w tryby postępowego systemu, dodając funkcje edukacyjne i wychowawcze. Więc z jednej strony sympatię do Milicji Obywatelskiej wzmacniał dzielny kapitan (a potem major) Żbik, z drugiej można było poznać dzieje narodu, który od wieków zmagał się z teutońskimi hordami z zachodu. Ze wschodem zaś sympatyzował, ewentualnie o nim nie wspominał. Z kolei po upadku gospodarki centralnie planowanej komiks historyczny mógł już bez przeszkód celebrować wielkie klęski naszej historii, a także zwycięstwa. Można tutaj też znowu mówić o pewnej instytucjonalizacji, w końcu sporo pozycji z czasów historii najnowszej wydał IPN. Jednakowoż nie zrażony tym faktem proponuję szybki przegląd tego, co ukazało się jako historyjka obrazkowa prezentująca dzieje naszej Ojczyzny. 

Historie z magazynu komiksowego Relax

Magazyn komiksowy Relax wystartował w czasach gierkowskiej odwilży w 1976 roku. Miał być rozrywkowy i jednocześnie zawierał elementy edukacyjno-wychowawcze. Komiks historyczny pasował tu idealnie więc było go tam całkiem sporo. Tworzyli go często świetni rysownicy. Przykładem mogą być komiksy Klęska Wikinga, Zasadzka, Zdrada i Bolesławowe Słupy – prezentujące talent Grzegorza Rosińskiego i sceny z początków polskiego państwa. Albo Wywiadowca XX wieku – rysunki Wróblewskiego, przygody Richarda Sorge –   niemieckiego dziennikarza i radzieckiego szpiega. Komiksowe historie z legendarnych pradziejów rysował też dla Relaksu sam Szymon Kobyliński. Inne historie które zapadły mi w pamięć to:

Pięć kroków wstecz – przygody dzielnego harcerza w kilku epokach;

Barykada na Woli – upamiętniająca obrońców Warszawy we wrześniu 1939 roku;

Na surowym korzeniu – polska w czasach Kazimierza Odnowiciela;

Srebrny Medalion – bitwa morska pod Oliwą.

Początki państwa polskiego

Kultowa seria z czasów schyłkowego PRL. Wyszły cztery zeszyty ukazujące perypetie średniowiecznych władców Polski. Pierwszy tomik, poświęcony Mieszkowi Pierwszemu i Bolesławowi Chrobremu cechował charakterystyczny styl rysowania postaci. Pozwoliło to zająć onegdaj w internetowym głosowaniu na “straszne fejsy” polskiego komiksu kilka miejsc w pierwszej dziesiątce. Potem bywało raz lepiej, raz gorzej. Krzywousty pozbawiający oczu brata i Łokietek skazujący niemieckich mieszczan na śmierć za problemy z wymową soczewica-mieli-młyn byli oddani dość naturalistycznie, co powodowało, że komiksy nie powinny być raczej pokazywane dzieciom.  Z kolei Kazimierz Wielki był w wydaniu obrazkowym raczej nudnym władcą. Głównie budował Polskę murowaną, autorzy nic nie wspomnieli o mniej światłych czynach władcy, z gwałtem włącznie. Ciekawostką był pomysł na wydania dwujęzyczne, dzięki czemu można było jednocześnie poznawać historię i utrwalać język obcy.

Cena Wolności

Historyczny komiks o początkach II Rzeczypospolitej luźno oparty na scenariuszu filmu “Polonia Restituta” opowiadający o walce o odzyskanie niepodległości Polski w latach 1914-1918. Akcja rozpoczyna się przed wybuchem I wojny światowej, w latach wojny  i po jej zakończeniu. Pokazuje dzieje Polaków poprzez losy polskiej rodziny Walczaków. Ukazana jest tragedia braci walczących po dwóch przeciwnych stronach. Jednocześnie głównym bohaterem jest krewny Paul Walk, amerykański dziennikarz polskiego pochodzenia oddelegowany do Europy przez redakcję gazety „New York Times”. Oprócz losów jednostki widzimy też wydarzenia historyczne, takie jak paryska konferencja pokojowa, widzimy znane postacie (Piłsudski, Paderewski w działaniu). Tylko Dmowski gdzieś zniknął…

Komiks świetnie narysowany przez Wróblewskiego, niestety również przepełniony propagandą z okresu minionego  (“Niech żyje władza rad. Niech żyje socjalistyczna Polska”).

Poczet Królów Polskich – Chrobry

Album wydany przez Egmont powstał we współpracy z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Piotr Bednarczyk (rysunki) i Maciej Kur (scenariusz) zabierają nas na wycieczkę po życiorysie pierwszego polskiego króla. Widzimy różne epizody, które ukształtowały naszego władcę, w tym kilka bardziej pikantnych. No bo z Bolesława bywał niezły gagatek i twórcy tego nie zamiatają pod dywan. Odbiór uprzyjemnia barwny, wyluzowany styl rysunków, który przypomina połączenie „Kajka i Kokosza” z Cartoon Network. Album jest początkiem serii komiksów „Poczet Władców Polski” tak więc ciąg dalszy nastąpi (zapewne).

Seria Bradl

Znowu Egmont. Tym razem w historii sensacyjno-wojennej o Kazimierzu Leskim. Uczestnik powstania Warszawskiego a także agent wywiadu strzela, bije i knuje. Akcja toczy się (wartko) w okupowanej Warszawie. Komiks oprócz akcji zapoznaje czytelnika z realiami Warszawy w okresie niemieckiej okupacji. Całość utrzymana jest wysokim poziomie zarówno od strony scenariusza jak i klimatycznych, mrocznych rysunków. Czyta się lepiej niż przygody J-23 (które celowo pominąłem w tym zestawieniu).

Strażnicy Orlego Pióra (a od piątego zeszytu Historia Polski)

Sympatyczna seria w formie klasycznych zeszytów komiksowych, tak więc tania i łatwo przyswajalna. W każdym mamy inną epokę (i często innego rysownika). Całość spaja ród Witoszowiców – tytułowych Strażników Orlego Pióra, którzy w każdym pokoleniu są poddawani ciężkim próbom. Zaczynamy od mitycznego księcia Siemowita, potem jest Walezy, Mieszko z Orłem, Otton z Włócznią i Stefan Batory. Autorem jest Wojciech Birek.

Historia podana w przyjemnej formie, jestem na tak

Historia Polski w komiksie 

Autorzy: Bogusław Michalec, Paweł Kołodziejski. No, tutaj to mamy edukację pełną gębą. Kiedyś Francuzi opublikowali Historię Francji w komiksie, a że Polacy nie gęsi i widelce znają… Tak więc możemy kupić swojemu albo cudzemu potomkowi takie coś na urodziny. Prezentowane są różne epizody z historii, rysowane i pokolorowane w miarę poprawnie. W stylu kojarzącym mi się trochę z Szymonem Kobylińskim (być może z uwagi na tematykę). Warto zwrócić uwagę na przaśny humor skierowany raczej w stronę młodszego czytelnika  “Ty Krzywonosie, uderzysz na wysoki zamek, no chyba, że masz to w nosie”.

Jeśli dziecko (ewentualnie jego rodzice) nas nie znienawidzą to możemy poprawić. Ponieważ w tej serii ukazały się jeszcze:

Poczet władców polskich w komiksie – czyli, jak można się chyba domyślić historie o władcach i ich epokach w komiksie;

Konfederacja Barska w komiksie – przedstawienie jednego z bardziej dramatycznych momentów XVIII-wiecznej historii Polski. Fabuła skupia się na walkach o Lanckoronę i oblężeniu klasztoru w Tyńcu. 

Dziś Powstanie. Opowieść graficzna o Powstaniu Wielkopolskim

„Dziś Powstanie” Witolda Tkaczyka to historia o wydarzeniach rozgrywających się w Poznaniu i Wielkopolsce na przełomie 1918 i 1919 roku. Opowiedziana z perspektywy dwójki przyjaciół Antka i Franka. Chłopcy zostają wciągnięci w wir wydarzeń, które zmienią bieg historii Polski.

Achtung Zelig

Pozycja wyjątkowa w tym zestawieniu. Wysoki poziom artystyczny  i jednocześnie totalne odejście od konwencji typowego komiksu patriotyczno-historycznego. Teoretycznie jest to historia żydowskiego chłopca Zeliga, który ucieka wraz z ojcem przed zagładą. Spotykają grupę niemieckich żołnierzy wykonujących tajną misji, którymi dowodzi Emil, groteskowy karzeł o paranormalnych zdolnościach. Komiks charakteryzuje się unikalnym, baśniowo-surrealistycznym klimatem. Zelig swoim wyglądem przypomina humanoidalną ropuchę, jego ojciec filmowego kosmitę – Obcego. Ten klimat podbijają świetne rysunki Gawronkiewicza.

A już wkrótce:

400

Ten komiks jeszcze się nie pojawił, ale warto na niego zaczekać. Trwa zrzutka na ciekawy projekt: opowieść o bitwie pod Hodowem (AD 1694). Nawiązanie do komiksu 300 wynika z podobnej jak tam dysproporcji sił. 400 żołnierzy polskich, głównie husarii i pancernych, stawiło skuteczny opór około 40-tysięcznej armii tatarskiej. Mimo ogromnej przewagi przeciwnika, Polacy odparli ataki Tatarów, co przeszło do historii jako „polskie Termopile”. W projekt są zaangażowani: scenarzysta Tomasz Kontny (Wydział 7) a klimatyczne rysunki wykonuje Adam Kmiołek (Biały Orzeł).